Czy o drewnie powinni decydować fachowcy?
10 maja 2023Grupa stowarzyszeń reprezentujących sektor drzewny krajów Europy Środkowo – Wschodniej podjęła wspólną inicjatywę, mającą na celu uwzględnienie w długookresowej polityce Unii Europejskiej przyszłości sektora przerabiającego drewno lite.
Przyzwyczailiśmy się w naszych krajowych realiach, że w polityce nie do końca liczy się wiedza fachowa lub kwalifikacje.
Z kolei każda z firm prywatnych stawia w pierwszej kolejności, albo powinna, na fachowców. Żaden właściciel przedsiębiorstwa nie chciałby, aby osoby bez odpowiednich umiejętności decydowały o jego majątku. Jeśli jednak brakuje wiedzy lub kwalifikacji, to od zawsze pomagamy sobie doświadczeniem lub zdrowym rozsądkiem.
W przypadku struktur Unii Europejskiej, pomni doświadczeń krajowej polityki, byliśmy zawsze przeświadczeni, że decyzje na tym szczeblu podejmowane są na podstawie wnikliwych analiz, badań, ekspertyz.
Działania Unii w zakresie przemysłu drzewnego, leśnictwa i ochrony środowiska trochę burzą to – może naiwne – przeświadczenie. Wydaje się, że w Europie staramy się w ostatnim czasie być „świętsi od papieża”, a dowodem tego jest całokształt polityki Unii w sprawie ochrony środowiska i zmian klimatu.
Nikt racjonalnie myślący nie kwestionuje zmian klimatycznych i ich konsekwencji. Nikt nie kwestionuje problemów, jakie niosą ze sobą rosnące średnie temperatury, susze i zagrożenia dla źródeł wody pitnej. Nikt nie kwestionuje zasadności działań na rzecz ochrony i zrównoważonej gospodarki leśnej. To jest oczywista oczywistość i wielkie wyzwanie przed całym społeczeństwem, ale przede wszystkim dla polityków. Pozostaje pytanie: w jakim stopniu i w jaki sposób?
Do tej pory wyglądało na to, że w kraju jesteśmy skazani na mierzenie się z tymi problemami sami, wewnętrznie i tylko od „jakości” klasy politycznej zależy, jak będzie wyglądała przyszłość związana ze środowiskiem. Zacieśnianie współpracy – politycznej, gospodarczej – w strukturach unijnych spowodowało umiędzynarodowienie zarówno problemów, jak i ich rozwiązań. Wewnętrzna tendencja – w większości krajów – do niesłuchania się nawzajem sektora leśno-drzewnego oraz działaczy ekologicznych, objęła teraz całą UE. Przy całej złożoności problemów i wyzwań, jakie stoją przed nami, musimy szukać rozwiązań i porozumień ponad podziałami. Jesteśmy skazani na współpracę i nic tego nie zmieni, ale współpraca musi zabezpieczać dobro wszystkich stron.
W nowoczesnej gospodarce, a za taką uchodzi gospodarka Unii Europejskiej i każdego państwa członkowskiego z osobna, nie obejdzie się bez drewna. To znany w branży drzewnej truizm, że drewno jest surowcem ekologicznym, o wielokierunkowym wykorzystaniu, odnawialnym i niezbędnym dla naszego funkcjonowania. W stabilnych ramach politycznych, a za takie uchodzi prawodawstwo Unii Europejskiej, tworzy się długookresowe ramy działania, w oparciu o rzetelną wiedzę i analizy.
Dlatego też grupa stowarzyszeń reprezentujących sektor drzewny krajów Europy Środkowo-Wschodniej podjęła wspólną inicjatywę, mającą na celu uwzględnienie w długookresowych politykach Unii Europejskiej przyszłości sektora przerabiającego drewno lite.
Pierwszym efektem prac tej inicjatywy jest także pismo skierowane do instytucji europejskich, poruszające tematy związane z branżą drzewną.
Grupy interesu przemysłu drzewnego Europy Środkowo-Wschodniej wzywają do ochrony klimatu, zwiększenia zatrudnienia i tworzeniawartości ekonomicznej w drodze zrównoważonej gospodarki leśnej i wykorzystania drewna
Nasze stanowisko:
• Wyraźne zobowiązanie się Unii Europejskiej i rządów wszystkich krajów europejskich do prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększenia wykorzystania drewna,
• Kompleksowa ocena wpływu polityki UE i powiązanych interakcji na lasy i łańcuch wartości w leśnictwie i przemyśle drzewnym,
• Korekta warunków ramowych dla zrównoważonej gospodarki leśnej i wykorzystania drewna.
Wstęp
Skutki pandemii COVID i wojny na Ukrainie wymagają zastosowania realpolitik, a skupienie się na tym, co wykonalne, jest teraz szczególnie ważne. W ciągu najbliższych
kilkudziesięciu lat będziemy też nadal zmagać się z kryzysem klimatycznym. Konieczne jest zmniejszenie uzależnienia od paliw kopalnych izastąpienie ich w dużej mierze zrównoważonym węglem biogenicznym. Unia Europejska dąży do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych netto do zera do 2050 r. Jednak bez sprawnej gospodarki transformacja społeczeństwa w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju nie będzie możliwa pod względem finansowym i nie znajdzie poparcia wśród ludności.
Obawiamy się, że ramy prawne Unii Europejskiej doprowadzą do niemożliwego do utrzymania i nieuzasadnionego ograniczenia wykorzystania zrównoważonego i odnawialnego
surowca, jakim jest drewno.
Odporny sektor gospodarczy
Drewno pochodzące ze zrównoważonej gospodarki leśnej jest podstawą naszego przemysłu. W 2020 r. w całej Unii Europejskiej przemysł drzewny zatrudniał 3,1 mln osób, czyli 10,5 proc. ogółu sił roboczych w przemyśle wytwórczym. W tym samym roku wartość dodana brutto (WDB) przemysłu drzewnego w UE wyniosła 136 mld euro, co stanowiło 7,2 proc. wartości całego przemysłu wytwórczego. Łańcuch wartości w sektorze leśnictwa i przemysłu drzewnego jest w większości niezależny od państw trzecich i odporny na kryzysy. Biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne i niepewność ekonomiczną, prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększenie wykorzystania drewna jeszcze bardziej zyskuje teraz na znaczeniu. Wzrost popularności budownictwa drewnianego w sektorze budowlanym i szerokie zastosowania materiału oferują alternatywę dla surowców kopalnych oraz materiałów i produktów związanych z dużymi emisjami CO2. Co więcej, każde pozyskane drzewo jest w 100 proc. wykorzystywane i przetwarzane na wartościowe produkty. Drewno nadaje się do ponownego wykorzystania i jako surowiec wtórny jest ważnym budulcem zrównoważonej i przyjaznej dla środowiska gospodarki cyrkularnej.
Wykorzystanie drewna i wynikająca z niego regeneracja lasów są postrzegane jako kluczowe elementy transformacji społeczeństwa w kierunku zrównoważonego rozwoju i przeciwdziałania zmianie klimatu.
Lasy a klimat
Lasy Europy oferują ogromne rezerwy surowców odnawialnych. Powierzchnia zalesiona w Europie zwiększyła się o 14 mln ha, a rezerwy drewna wzrosły od 1990 r. o 8,3 mld m3. Szacuje się, że w 2020 r. przemysł pozyskiwania drewna usunął 65 proc. rocznego przyrostu zasobów drewna netto w lasach UE. Większość parametrów istotnych dla różnorodności biologicznej w lasach poprawiła się. Objęcie rozległych obszarów ścisłą ochroną prawną i zakazanie użytkowania lasów nie prowadzi do dekarbonizacji. Można to osiągnąć jedynie, stosując zrównoważoną gospodarkę leśną, której celem jest utrzymanie żywotności i wysokiego poziomu wzrostu lasów. Emisji CO2 można zapobiec, wykorzystując drewno pozyskiwane w naszych lasach. Aby osiągnąć cel neutralności klimatycznej, lasy należy objąć konsekwentną gospodarką leśną, zakładającą wprowadzanie nowych gatunków drzew i zwalczanie szkodników. Zrównoważona gospodarka leśna zapobiega pozyskiwaniu drewna w ilościach przekraczających jego przyrost, co jest podstawą zwiększonego wykorzystania drewna i rozrostu lasów europejskich. Jeśli chodzi o ponowne i wielokrotne wykorzystywanie drewna o optymalnej wartości dodanej, oprócz wykorzystania materiału w trwałych produktach drewnianych znaczenie ma także produkcja energii z biomasy, przy zachowaniu zasady kaskadowego wykorzystania drewna i biomasy. Oba warianty wykorzystania drewna przyczyniają się do ochrony przed ryzykiem klimatycznym i suwerenności energetycznej.
Aby utrzymać biogospodarkę, należy zapewnić ciągłe wykorzystanie drewna z lasów, ponieważ wraz z aktywną gospodarką leśną jest ono najskuteczniejszym środkiem przeciwdziałania zmianie klimatu.
Połączenie ochrony klimatu i gospodarki z odpowiednimi ramami prawnymi Unia Europejska musi rozważyć pod kątem politycznym wartość niezależnej gospodarki i produkcji w Europie oraz wziąć odpowiedzialność za miejsca pracy. Dzięki temu UE stałaby się wzorem do naśladowania w zakresie motywowania do zrównoważonego rozwoju na całym świecie i wyznaczania standardów ochrony klimatu i efektywności. Brak możliwości korzystania z własnych zasobów odnawialnych to w obecnej sytuacji zła droga.
Żądamy od Unii Europejskiej i rządów wszystkich krajów europejskich wyraźnego zobowiązania się do prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększenia wykorzystania drewna. Wymaga to dostosowania Europejskiego Zielonego Ładu do aktualnych realiów panujących w Europie. W obecnej polityce UE, zwłaszcza w polityce Komisji, można zaobserwować konkurencyjne cele. Przewodniczący Komisji popiera budownictwo drewniane, w kwestii wykorzystania drewna także pojawiają się zachęcające sygnały.
Jednak w związku z kilkoma inicjatywami las ma pełnić funkcję magazynu CO2, co sprawi, że pozyskiwanie drewna będzie prawie niemożliwe. Z naszej perspektywy ta rozbieżność celów Unii Europejskiej ma znacząco negatywny wpływ na próby połączenia działań na rzecz ochrony klimatu z działaniami na rzecz rozwoju gospodarki.
Żądamy kompleksowej oceny wpływu polityki UE i powiązanych interakcji na lasy i łańcuch wartości w leśnictwie i przemyśle drzewnym. Obejmuje to w szczególności:
• Rozporządzenie w sprawie działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem (LULUCF),
• Strategię leśną UE,
• Unijną strategię ochrony różnorodności biologicznej,
• Wersję przekształconą Dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródełodnawialnych (RED III),
• Rozporządzenie w sprawie produktów niepowodujących wylesiania,
• Rozporządzenie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych.
Połączenie tych projektów, w naszej ocenie, prowadzi do niemożliwego do utrzymania i nieracjonalnego ograniczenia wykorzystania odnawialnego i trwałego zasobu, jakim jest drewno.
Domagamy się również włączenia przedstawicieli przemysłu leśnego jako zainteresowanej strony do modelu zarządzania i dialogu w zakresie strategii leśnej UE. Zdolność naszego systemu gospodarczego do zrównoważonego wzrostu może przynieść ogromne korzyści, a wiedza ta jest potrzebna, aby obalić niekompletne punkty widzenia i niewłaściwe wyobrażenia.
Podsumowanie
Neutralne klimatycznie lasy, w których przyrost drewna odpowiednio się wykorzystuje, mogą przynieść szereg korzyści w zakresie ochrony klimatu, zatrudnienia i tworzenia wartości ekonomicznej. Większe wykorzystanie drewna z lasów europejskich zarządzanych w sposób zrównoważony zwiększy wkład Europy w przeciwdziałanie zmianie klimatu i zabezpieczy niezależność łańcucha wartości przemysłu drzewnego w Europie. Stowarzyszenia przemysłu drzewnego Austrii, Chorwacji, Czech, Węgier, Polski, Słowacji i Słowenii apelują do instytucji Unii Europejskiej i państw członkowskich o stosowne korekty warunków ramowych dla zrównoważonej gospodarki leśnej i wykorzystania drewna.
red.: Rafał Gruszczyński PIGPD